Józef Wrycza, podpisujący się pseudonimem Rawicz, zwany był również księdzem generałem polskiego podziemia. Urodził się on w dniu 4 lutego 1884 roku, w Zblewie , zmarł on natomiast dnia 4 grudnia 1961 roku w Tucholi . Był on proboszcz em Wojska Polskiego , duchownym katolickim, legendarnym działaczem niepodległościowym na Pomorzu .
Młodość pod zaborami
Pochodził on ze starego kaszubskiego rodu Wryczów . Był synem Franciszka Wryczy, rodzimego piekarza Zblewa i Franciszki z domu Trocha. Szkołę ludową, Józef ukończył w rodzinnym Zblewie. W latach 1894 -1899 , uczęszczał on do Collegium Marianum w Pelplinie , a następnie do gimnazjum humanistycznego w Chełmnie .
Wolna Polska przede wszystkim
Kochał słuchać wywodów starych nauczycieli, którzy na spotkaniach konspiracyjnych, głosili wolną Polskę. Zasłuchany w te dla niego priorytetowe tematy, zaczął zajmować się kolportażem prasy konspiracyjnej. W roku 1903 , musiał opuścić szkołę za działalność niepodległościową w organizacji pomorskich filomatów. Przeniósł się on zatem, do gimnazjum w Wejherowie , w którym w 1904 roku, zdał maturę. Od tej pory, Wrycza uczył się w Seminarium Duchownym w Pelplinie. W dniu 23 lutego 1908 roku, otrzymał on święcenia kapłańskie. Pracował następnie jako wikary na wielu parafiach Pomorza. Związał się wówczas z ruchem młodokaszubskim , współpracował w organizacjach niepodległościowych z Aleksandrem Majkowskim , z którym publikował hasła wolnościowe.
Praca w spółce wydawniczej
Od dnia 2 września 1909 roku, był członkiem rady nadzorczej spółki wydawniczej młodokaszubskiego pisma zatytułowanego „Gryf”. Wydawany był on w Kościerzynie , a popularyzowało ono regionalizm kaszubski i tradycje więzi z Polską . Był też Wrycza, autorem wielu artykułów w tym piśmie. Jako bibliotekarz parafialny, zorganizował ponad 40 ludowych wypożyczalni książek, które wpływały na kształtowanie nowoczesnego wówczas światopoglądu, opartego na wolności narodowej.
W armii niemieckiej
W 1914 roku, został powołany do służby wojskowej w armii niemieckiej , w której służył jako sanitariusz. Po dwóch latach, powrócił do swoich obowiązków kapłańskich. Aktywnie działał także na polu społecznym, był członkiem Zarządu Banku w Chełmnie, patronem Towarzystwa Młodzieży Męskiej i Żeńskiej oraz Towarzystwa im. Piotra Skargi . Organizował kwesty na cele narodowe i dobroczynne. W 1917 roku, założył tajne Towarzystwo Młodzieży Polskiej, którego zadaniem było propagowanie czynu narodowego zmierzającego do odbudowy państwa polskiego. W listopadzie tegoż roku, został wybrany do Sejmu Dzielnicowego w Poznaniu . Był zwolennikiem prowadzenia walki zbrojnej o wyzwolenie Polski. Za swoje poglądy i nawoływanie do ogólnopolskiego bojkotu, w dniu 28 stycznia 1918 roku, ksiądz Wrycza został aresztowany przez Niemców, oskarżony o zdradę stanu i skazany na śmierć. Osadzony w cytadeli w Grudziądzu , dzięki interwencji prezesa Rady Ludowej z Torunia, został w dniu 24 lipca uwolniony.
Udział w powstaniu wielkopolskim
We wrześniu 1919 roku, przedostał się do objętej powstaniem Wielkopolski , otrzymując przydział do 63 Pułku Piechoty w Inowrocławiu . Od grudnia, pełnił on jednocześnie funkcję proboszcza 16 Pomorskiej Dywizji Piechoty . Na początku stycznia 1920 roku, wkroczył wraz z oddziałami polskimi do Torunia, gdzie objął funkcję kapelana garnizonu i szpitala. W dniu 10 lutego, Wrycza brał udział w uroczystych zaślubinach Polski z Bałtykiem w Pucku , gdzie wygłosił wówczas kazanie podczas mszy polowej prowadzonej przez księdza kapelana Rydlewskiego.
Okres II Rzeczpospolitej
Po zakończeniu służby w WP, został wikarym w Kowalewie , a we wrześniu objął parafię w Wielu . Zawsze zaangażował się w działalność polityczną. Propagował tradycję kaszubską, jej spuściznę literacką po Hieronimie Derdowskim . W czerwcu 1931 roku, został prezesem Zarządu Okręgowego Związku Towarzystw Powstańców i Wojaków .
Okupacja niemiecka
Od samego początku okupacji, Niemcy intensywnie poszukiwali go jako legendarnego przedstawiciela polskiego ruchu niepodległościowego i antyniemieckiego. Już we wrześniu 1939 roku, został podstępnie aresztowany na posterunku żandarmerii w Czersku , jednak udało mu się stamtąd zbiec. Jednocześnie rozpoczął działalność konspiracyjną, zakładając w 1940 roku, niewielką organizację podziemną KORAL. Wskutek dużych trudności w łączności i werbunku, nie zdołał jednak rozszerzyć jej wpływów. Utrzymywał kontakty i udzielał poparcia innym pomorskim organizacjom konspiracyjnym, jak np. Organizacji Wojskowej Młodzieży Kaszubskiej , a także dla organizacji Grunwald . Na przełomie lat 1940-1941 spotkał się w rejonie Bytowa z przywódcą Tajnej Organizacji Wojskowej „Gryf Kaszubski” , Józefem Dambkiem . Objął ją swoim patronatem, co umożliwiło jej szybki rozwój organizacyjny. Latem 1944 roku, zobowiązał się przedstawicielom Okręgu Pomorskiego AK do ogłoszenia apelu o podporządkowaniu się AK na okres realizacji planu Burza innych organizacji pomorskich. Przez cały okres okupacji był intensywnie poszukiwany przez Niemców, którzy wyznaczali za jego głowę coraz to większe nagrody; najwyższe ze znanych na Pomorzu: to 500 tysięcy marek. Osobom udzielającym mu pomocy groziła kara śmierci. Pomimo tego przetrwał w ukryciu do zajęcia Pomorza przez wojska sowieckie.
Po zakończeniu II wojny światowej wrócił na probostwo do Wiela. Występował wówczas przeciwko sowietyzacji Pomorza, nawoływał do bojkotu, udzielał poparcia oddziałom partyzanckim i nauczał polskości kaszubską młodzież.. Zmarł 4 grudnia 1961 roku i został pochowany na cmentarzu parafialnym w Tucholi. Jego pogrzeb stał się uroczystością patriotyczną.
Ewa Michałowska – Walkiewicz
