Powiat Nowosądecki położony jest w południowo-wschodniej części województwa małopolskiego. Od południa graniczy z Republiką Słowacką.
est drugim co do liczby ludności w Małopolsce. 16 sądeckich gmin zamieszkuje ok. 200 tys. mieszkańców, stanowi to 0,5% mieszkańców Polski.
Powierzchnia Powiatu wynosi 1550 km2 (tj. 0,49% powierzchni kraju), z czego większość zajmują tereny górskie i wyżynne (pogórza), a także doliny rzeczne Dunajca z jego głównymi dopływami: Popradem i Kamienicą. Rzeki te rozdzielają główne pasma górskie Sądecczyzny – Beskid Sądecki, Beskid Niski i Beskid Wyspowy – otaczające Kotlinę Sądecką z Nowym Sączem.
Na terenie Sądecczyzny znajduje się Popradzki Park Krajobrazowy. Pod względem powierzchni jest on jednym z największych w Polsce – zajmuje obszar 53670 ha. Dominują w nim lasy, które stanowią ok. 70% powierzchni Parku. Na obszarze Parku wytyczono kilkanaście rezerwatów przyrody i ścieżek przyrodniczych: Rezerwat cisów w Mogilnie (gm. Korzenna), Rezerwat Barnowiec (gm. Łabowa), Rezerwat Łabowiec (gm. Łabowa), Rezerwat Łosie im. Profesora Czai (gm. Łabowa), Rezerwat Uhryń (gm. Łabowa), Rezerwat Żebracze (gm. Muszyna), Rezerwat Las Lipowy Obrożyska (gm. Muszyna), Rezerwat Hajnik (gm. Muszyna), Rezerwat Baniska (gm. Rytro), Rezerwat Lembarczek (gm. Piwniczna-Zdrój), Rezerwat Wierchomla (gm. Piwniczna-Zdrój). Na szczególną uwagę zasługuje Rezerwat Białowodzka Góra nad Dunajcem (gm. Łososina Dolna). Ochronie podlegają tu zarówno rzadkie zbiorowiska leśne, jak i skupiska skalne z unikalnymi gatunkami roślinnymi. Najwyższym zgrupowaniem skał jest tzw. Zamczysko, porosłe sosną zwyczajną i typowo skalnymi roślinami: czosnkiem skalnym, okrzynem szerokolistnym i kokoryczka wonną a także ciepłolubnymi: dąbrówką kosmatą, rumianem żółtym czy kłosownicą pierzastą. Na zboczach góry rośnie drzewostan dębowo-bukowy. Południową i północną część rezerwatu porasta buczyna karpacka z dużym udziałem jodły. Ponadto na terenie powiatu funkcjonują: rezerwat krajobrazowy Okopy Konfederackie (gm. Krynica-Zdrój), rezerwat przyrody nieożywionej Diable Skały (gm. Korzenna) oraz zespół przyrodniczo-krajobrazowy Wyspa Grodzisko (gm. Gródek nad Dunajcem).
Na Sądecczyźnie zarejestrowano ok. 160 pomników przyrody, którymi są najczęściej rzadkie egzemplarze drzew, zespoły leśno-parkowe, aleje drzewne, uroczyska, wodospady, stawy, obiekty skalne i nietypowe formy terenu. Na szczególną uwagę zasługują: pomnik przyrody nieożywionej, na stoku Jaworzyny Krynickiej – Diabelski Kamień, pomnik przyrody nieożywionej Mofeta im. prof. Henryka Świdzińskiego w Złockiem koło Muszyny, pomnik przyrody „Czarna Młaka” w okolicy Powroźnika koło Muszyny, jaskinia szczelinowa „Diabla Dziura” na północnym stoku góry Bukowiec, dąb „Łabek” w centrum Łabowej.
Walorem Sądecczyzny są liczne zabytki architektury gromadzące cenne dzieła sztuki. Warto odwiedzić: klasztor ss. Klarysek w Starym Sączu, kościoły w Tropiu, Muszynie, Piwnicznej-Zdroju, Nawojowej, Łącku, Ptaszkowej, Przydonicy, Podolu, Krużlowej, Rożnowie, Zbyszycach, Binczarowej, Grybowie, Florynce, Polnej, Kąclowej, Podegrodziu, Tabaszowej, Mogilnie, Moszczenicy Niżnej oraz na Górze Just. Ciekawe architektonicznie są również cerkwie w Powroźniku, Wojkowej, Tyliczu, Jastrzębiku, Miliku, Krynicy-Zdroju, Łabowej, Bereście, Piorunce, Polanach, Muszynce, Mochnaczce, Dubnem, Szczawnicku, Złockiem, Andrzejówce, Żegiestowie, Leluchowie, Kamiannej, Łosiach, Maciejowej, Roztoce Wielkiej, Boguszy, Wierchomli Wilekiej i Zubrzyku. Ciekawostką są także ruiny zamków w Rożnowie, Rytrze, Muszynie i Nowym Sączu, dwory w Zbyszycach, Muszynie, Witowicach Dolnych, Wielogłowach, Rożnowie, a także pałace w Nawojowej, Tęgoborzy i Łososinie Dolnej oraz kordegarda w Muszynie i resztki fortyfikacji z beluardą w Rożnowie
Świadkami bogatej historii Sądecczyzny są muzea i skanseny gromadzące cenne eksponaty z różnych epok i dziedzin ludzkiej aktywności. Szczególnie ciekawe zbiory znajdują się w: Muzeum Regionalnym im. Seweryna Udzieli w Starym Sączu („Dom na Dołkach”, Stary Sącz, Rynek 6, tel. 018 446 00 94), gdzie zgromadzono zbiory pochodzące z wielu epok. Są tam pamiątki po sławnych ludziach mieszkających kiedyś w Starym Sączu, eksponaty ukazujące historię miasta, wyroby rzemieślnicze, militaria, a także dzieła sztuki. W Muzeum Nikifora w Krynicy-Zdroju („Romanówka”, Krynica-Zdrój, Bulwary Dietla 19, tel. 018 471 53 03), przedstawiono twórczość jednego z najsłynniejszych na świecie malarzy z kręgu malarstwa intuicyjnego – Nikifora. Są tu obrazy pochodzące z wszystkich okresów jego twórczości; zarówno akwarele, gwasze, jak i rysunki. Część dokumentacyjną wystawy stanowią pamiątki po Nikiforze, publikacje poświęcone malarzowi oraz jego fotografie. Unikatową i największą w Europie kolekcją dawnego sprzętu narciarskiego może pochwalić się Muzeum Regionalne w Piwnicznej-Zdroju (Piwniczna-Zdrój, Rynek 11, tel. 018 446 44 33). Zbiory historyczne tego muzeum uzupełniają m.in. fotokopie i reprodukcje dokumentów lokacyjnych oraz przywilejów miasta Piwniczna. Muzeum Regionalne PTTK „Państwa Muszyńskiego” w Muszynie (Muszyna, ul. Kity 26, tel. 018 471 41 40) posiada bogate zbiory historyczne i etnograficzne oraz cenne eksponaty, w tym dokument cechowy miasta Tylicz z XVIII w., skrzynie mieszczańskie, militaria i judaiki. Zbiór obejmuje także dzieła sztuki miejscowych artystów. Wielką atrakcją jest Sądecki Park Etnograficzny (tel. 018 441 44 12, www.muzeum.sacz.pl), w którym na ponad 20 ha, zgromadzono 68 obiektów i ponad 7 tys. eksponatów prezentujących kulturę ludową Lachów, Pogórzan, Górali Łąckich, Łemków i Cyganów Karpackich. Jest tu m.in. kilkanaście zagród chłopskich, folwark dworski, dwór szlachecki, szkoła ludowa, osada cygańska, budynki przemysłu wiejskiego: kuźnia, olejarnia, wiatraki. Ewenementem w skali Polski jest to, iż w sądeckim skansenie odtworzono trzy świątynie trzech wyznań: cerkiew św. Dymitra Męczennika z Czarnego, drewniany, osiemnastowieczny kościół pw. śś. Piotra i Pawła z Łososiny Dolnej oraz kościół ze Świniarska, który wcześniej, w Stadłach – pierwotnie służył kolonistom wyznania protestanckiego. Nowością jest otwarte w Sądeckim Parku Etnograficznym w Piątkowej Miasteczko Galicyjskie – miasteczko z końca XIX wieku w pigułce rodem z Galicji.
Powiat Nowosądecki słynie z bogatej oferty kulturalnej atrakcyjnej nie tylko dla mieszkańców regionu, ale również przyciągającej turystów krajowych i zagranicznych. Spośród wielu ciekawych imprez i wydarzeń o znaczeniu ogólnopolskim, a nawet międzynarodowym, warto wyróżnić: operowy Festiwal im. Jana Kiepury organizowany od ponad 30 lat w Krynicy-Zdroju, Festiwal Muzyki Dawnej odbywający się od ponad 20 lat w Starym Sączu oraz majowe Święto Kwitnącej Jabłoni w Łącku i Święto Kwitnących Sadów w Łososinie Dolnej. W Nowym Sączu od lat odbywa się Międzynarodowy Festiwal Dziecięcych Zespołów Regionalnych „Święto Dzieci Gór” oraz Festiwal i Konkurs Sztuki Wokalnej im. Ady Sari. W Nowym Sączu w Sądeckim Parku Etnograficznym folklor, tradycje, zwyczaje i codzienne zajęcia mieszkańców dawnej Sądecczyzny można poznać podczas cyklu imprez pod wspólnym tytułem: „U pradziadka na wsi”. Od kilkunastu lat w pierwszej połowie września w Krynicy-Zdroju odbywa się Forum Ekonomiczne – największe w Europie środkowowschodniej wydarzenie, będące spotkaniem elit politycznych i ekonomicznych wielu krajów.
Na turystów pieszych czeka na Sądecczyźnie blisko 1000 km znakowanych górskich szlaków turystycznych. Wędrówkom górskim sprzyjają dobre warunki noclegowe, które zapewniono w schroniskach PTTK na Hali Łabowskiej, Wierchomli, Jaworzynie Krynickiej oraz Przehybie. Ogromna część szlaków pieszych nadaje się również do uprawiania wędrówek rowerowych, a nawet konnych. Wyznaczono także osobne szlaki dla rowerzystów i miłośników hippiki. Amatorów wypoczynku w siodle zapraszają między innymi ośrodki w Nawojowej, Piwnicznej-Zdroju, Gaboniu, Przysietnicy, Tyliczu, Szczawniku, Stróżach i Kamionce Wielkiej. Dla zwolenników dwóch kółek przygotowano wiele znakowanych tras rowerowych.
Narciarstwo i sporty zimowe to tradycja tej ziemi. Do prężnych ośrodków zaliczane są: Krynica-Zdrój, Rytro, Wierchomla, Tylicz, Piwniczna-Zdrój Kosarzyska, Kamianna, Cieniawa, Powroźnik i Ptaszkowa, gdzie zlokalizowana jest większość wyciągów narciarskich. Atrakcją Sądecczyzny jest kolej gondolowa w Krynicy-Zdroju (tel. 018 471 38 68, 018 471 52 71, www.jaworzynakrynicka.pl), której trasa o długości 2211 m. przebiega z Czarnego Potoku na szczyt Jaworzyny Krynickiej (1114 m n.p.m). Panują tu świetne warunki do uprawiania sportów zimowych, między innymi dzięki wydłużonemu sezonowi zimowemu trwającemu od listopada do kwietnia.
Aktywnie czas można również spędzić korzystając z sankostrady, Rajskich Ślizgawek i hali lodowej w Krynicy-Zdroju. Tor saneczkowy (tel. 018 471 58 10, www.sankostrada.pl) położony jest na stoku góry „Iwonka”, trasa ma długość ok. 1 km, różnica poziomów pomiędzy stacją górną a dolną to 55 metrów, zjazd na sankach rynną długości ok. 800 m trwa ok. 1,5 – 2 minut. Rajskie Ślizgawki na Górze Parkowej (tel. 018 471 22 62, www.pkl.pl) są czynne od wiosny do późnej jesieni. Są one świetną zabawą dla każdego, bez względu na wiek. Zjeżdżalnie rurowe o różnicy wysokości 12 m mają formę spokojnej fali, spirali i jedynego w Polsce Kamikadze. Hala lodowa (tel. 018 472 38 24, 018 477 73 00, www.infoservice.net.pl/mosir) posiada pełnowymiarowe lodowisko o wymiarach 30×60 metrów. W hali jest czynna wypożyczalnia łyżew figurowych i hokejowych. Działa tu siłownia, wyposażona w specjalistyczny sprzęt do ćwiczeń siłowych i aerobowych dla kobiet i mężczyzn oraz grup sportowych. Na miejscu zapewniona jest fachowa opieka instruktorska.
Sądeckie górskie rzeki i potoki oraz rozlewiska Jeziora Rożnowskiego, są miejscem spotkań kajakarzy, żeglarzy oraz miłośników kąpieli i wędkarstwa. Dunajec kusi swoim urokiem licznych wodniaków konkurujących na międzynarodowych spływach kajakowych. W Wietrznicach koło Łącka zbudowano tor kajakowy (tel. 018 444 65 06, www.wietrznice.pl), będący miejscem spotkań miłośników kajakarstwa górskiego. Sporo wrażeń dostarcza również spływ łodziami Doliną Popradu (tel. 018 446 84 49, www.centrum.nsnet.pl). Trasa rozpoczyna się w Piwnicznej-Zdroju przy ul. Gąsiorowskiego, poniżej wiszącego mostu na Popradzie, a kończy w Rytrze u stóp góry Zamkowej. Bezpieczne, niezatapialne łodzie mają bardzo małe zanurzenie (9cm), co pozwala na korzystanie ze spływu nawet przy niskich stanach wód Popradu. Spływ trawa ok. 1,5-2 godz. w zależności od stanu wody, siły oraz kierunku wiatru, pojemność łodzi 12-14 osób. W Znamirowicach nad Jeziorem Rożnowskim znajduje się przystań żeglarska (tel. 018 444 91 00), którą opiekuje się Yacht Club PTTK Beskid. Tu organizowane są m.in. szkolenia na stopień żeglarza jachtowego. Przystań dysponuje infrastrukturą do wodowania i wyciągania łodzi oraz do hangarowania i bazowania jachtów.
Sądeckie krajobrazy podziwiać można podczas lotów widokowych organizowanych przez działający na terenie lotniska w Łososinie Dolnej Aeroklub Podhalański (018 444 80 18). Atrakcją są także pokazy lotnicze, akrobacje oraz loty szybowcowe.
Bogactwem naturalnym ziemi sądeckiej są licznie występujące tu źródła wód mineralnych. (70 źródeł, co stanowi 20% wszystkich zasobów w Polsce). Lecznicze i orzeźwiające działanie wód znane jest nie tylko w kraju, ale również poza jego granicami. Właściwości wód i klimatu świetnie wykorzystują uzdrowiska, wśród których najbardziej znanym jest Krynica-Zdrój (nazywana „perłą polskich uzdrowisk”) oraz leżące w Dolinie Popradu: Muszyna, Złockie, Żegiestów i Piwniczna-Zdrój. Wytchnienie znajdują tu osoby z chorobami układu trawiennego, moczowego, krążenia oraz oddechowego.
Sądecczyzna to także kraina miodem płynąca. Sądeckie produkty pszczele pochodzące z prężnie działających gospodarstw pasiecznych m.in. w Stróżach i Kamiannej są znane i cenione w całym kraju, przede wszystkim ze względu na wysoką jakość. Atrakcją jest działające przy „Sądeckim Bartniku” w Stróżach (tel. 018 445 18 00, www.bartnik.pl) Muzeum i Skansen Pszczelarski. Utworzono tu kolekcję ponad stu zabytkowych uli oraz narzędzi pszczelarskich. W pasiece można zaglądnąć do uli i poobserwować życie pszczół. W skansenie organizowane są pszczelarskie warsztaty edukacyjne dla dzieci, młodzieży i dorosłych oraz okazjonalne „Biesiady u Bartnika”. Można tu również zwiedzić mały zwierzyniec (konie, kuce, strusie, kozy, pawie, gołębie), przejechać się bryczką czy saniami w ziemie. Organizowane są tu także zabawy dziecięce w Pszczelej Wiosce. W Kamiannej w Pasiece „Barć” (tel. 018 474 16 32, www.kamianna.pl) atrakcją jest pszczela ścieżka edukacyjna oraz możliwość oglądania życia plastra miodu. Produkty z Pasieki opatrzone są banderolą z autografem ks. dra Henryka Ostacha – patrona gospodarstwa. Pasieka „Barć” co roku dostarczała miodu Ojcu świętemu – Janowi Pawłowi II.
Kontakt z naturą, bliskość wsi i kultury ludowej, wyśmienita kuchnia regionalna, możliwości wypoczynku w ciszy i spokoju – to wszystko oferuje Sądecczyzna, do której odwiedzin zapraszają jej mieszkańcy i gospodarze.
Serdecznie zapraszamy!
Pochodzenie : TravelPolska
