Projekt Ustawy 2.0 przygotowywany przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego zakłada m.in. większą samodzielność uczelni podczas decydowania o ich sprawach wewnętrznych oraz zmiany w sposobie wybierania rektorów uczelni. W obecnej wersji ustawy pojawia się także zapis dotyczący zmian podziałów uczelni ze względu na ich misje.
Przewidziane jest utworzenie uczelni badawczych, których głównym zadaniem byłoby prowadzenie badań ważnych dla nauki i gospodarki. Wejście ustawy w życie przewidywane jest na 1 października 2018 roku.
– Ustawa 2.0 będzie wprowadzana stopniowo. Jest przedyskutowana ze środowiskiem akademickim, poprzedzona serią kilkunastu konferencji i debat. Powstały trzy projekty założeń stworzone przez konkurencyjne zespoły wyłonione w drodze konkursu, a więc toczy się szeroka dyskusja, szeroki dialog, ale na końcu zmiany muszą być głębokie – mówi agencji informacyjnej Newseria Innowacje Jarosław Gowin, wiceprezes Rady Ministrów i Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Zmiany wynikające z Ustawy 2.0 przewidują także wprowadzenie nowej jakości, jaką oferować będą studia zawodowe. Mają one być postrzegane przez potencjalnych pracodawców podobnie jak skończenie studiów wyższych. Modyfikacjom zostaną poddane także kierunki humanistyczne, które przestaną być kierunkami masowymi.
– Przykładem zmian, które będą sprzyjały podniesieniu jakości badań naukowych, jest nowy podział na dyscypliny naukowe. W Polsce doszło do bardzo wąskiej specjalizacji w naukach, a przecież w światowej nauce to, co najciekawsze, jest interdyscyplinarne. Proponujemy rozwiązania, które obowiązują w krajach OECD. Chcemy wprowadzić około 40 dyscyplin naukowych. Dla porównania dziś tych dyscyplin jest w Polsce ponad 100 – wyjaśnia wicepremier.
W myśl projektu Ustawy 2.0 docelowym modelem układu uczelni ma być odejście od obecnego systemu luźnych federacji wydziałów. W projekcie zostało przewidziane przeniesienie kompetencji na poziom całej jednostki akademickiej. Chodzi m.in. o kształcenie doktorantów, nadawanie stopni naukowych czy uprawnienia do prowadzenia studiów.
– Chcemy dać też uczelniom większą autonomię. Na przykład jeśli chodzi o struktury wewnętrzne, dzisiaj wszystkie uczelnie w Polsce dzielą się na wydziały, to jest wymóg ustawowy. A nie zawsze takie sztywne struktury wydziałowe sprzyjają dobrej jakości kształcenia i dobrej jakości badań naukowych, dlatego chcemy pozostawić decyzje co do struktury organizacyjnej uczelni samej społeczności akademickiej – dodaje Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Przyszli doktoranci będą mogli wybrać jedną z trzech ścieżek rozwoju naukowego – udział w programach doktorskich na uczelniach (tradycyjna, obecnie wykorzystywana), ścieżka eksternistyczna, na której doktoranci mieliby jedynie obowiązek uczestniczyć w niezbędnych zajęciach i programach, a także możliwość uzyskania grantów w konkursach Narodowego Centrum Nauki, dla najwybitniejszych przedstawicieli świata polskiej nauki. Zmieni się także rola rektorów uczelni oraz sposób ich wyboru.
– Chcemy też zdecydowanie zwiększyć uprawnienia rektorów, uczelnia musi być spójnym organizmem, który jest dobrze zarządzany. Ale w związku ze zwiększeniem uprawnień rektorów, chcemy zmienić też zasady wyboru. Ten wybór nadal będzie dokonywany przez społeczność akademicką, ale będzie poprzedzony pewną selekcją, którą przeprowadzać będzie nowy organ na uczelni, tzw. rada uczelni, składająca się w co najmniej 50 proc. z przedstawicieli otoczenia społeczno-gospodarczego: wybitnych wychowanków, przedstawicieli biznesu, autorytetów społecznych – wyjaśnia Jarosław Gowin.
Projekt ustawy zakłada też reformy dotyczące minimum kadrowego, czyli niezbędnej liczby naukowców zatrudnionych na uczelni. Pozwoli to na lepsze wykorzystanie zasobów uczelni i wyższą pozycję polskich uniwersytetów w światowych rankingach. Składową oceny jakości uczelni są bowiem ocena wykładowców i stosunek liczby studentów do pracowników. Ministerstwo poprzez wprowadzane zmiany chce także w większym stopniu umiędzynarodowić uczelnie.
– Jestem przekonany, że uczelnie będą w dużo większym stopniu umiędzynarodowione, potrzebujemy na uczelniach więcej studentów i wykładowców zagranicznych. Na dobrych uczelniach europejskich kadra akademicka reprezentuje wiele nacji, w Polsce wykładowcy zagraniczni są wyjątkami, to się musi zmienić – zapewnia Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Ostateczny kształt Ustawy 2.0 ma zostać zaprezentowany po wakacjach.
– 19 września podczas Narodowego Kongresu Nauki w Krakowie ustawa zostanie pokazana, potem kilka miesięcy konsultacji, prace parlamentarne. Liczymy na to, że w kwietniu przyszłego roku ustawa trafi do podpisu prezydenta, jeśli ją zaakceptuje, to ustawa wejdzie w życie 1 października 2018 roku – deklaruje wiceprezes Rady Ministrów.
Newseria