Według ekspertów, urzędnicy skarbowi zyskali prawo do naruszania prywatności właścicieli firm, którzy prowadzą swój biznes w miejscu zamieszkania. Mogą ich wypraszać w trakcie prowadzonych czynności i sprawdzać dosłownie wszystkie pomieszczenia oraz dokumenty, w tym także rzeczy osobiste przedsiębiorcy i jego rodziny.
Art. 64 ustęp 1 pkt. 6 ustawy o krajowej administracji skarbowej uprawnia urzędnika skarbowego do przeszukania lokalu przedsiębiorcy w każdym przypadku, gdy zostaje wszczęta kontrola celno-skarbowa. Warto wiedzieć, że zastąpiła ona kontrolę skarbową i oprócz niej można też prowadzić zwykłą kontrolę podatkową. Jak potwierdza warszawski radca prawny z Ecovis Milczarek & Partners Law Firm, zgodnie z ww. podstawą prawną, inspektor może również wkroczyć i zrewidować mieszkanie lub dom prywatny, jeśli jest tam prowadzona działalność gospodarcza podatnika.
– Oczywiście, przedsiębiorca może powiedzieć, że pewna część lokalu czy domu jest wykorzystywana tylko dla celów prywatnych. Jednak kontrola celno-skarbowa ma na celu znalezienie dowodów w prowadzonej sprawie. Dlatego, zgodnie z art. 77 ustawy o krajowej administracji skarbowej, urzędnik ma prawo wejść do każdego pokoju, znajdującego się pod adresem zarejestrowanej firmy. I to on decyduje, które konkretnie pomieszczenia będzie przeszukiwał – zapewnia Marcin Milczarek.
Urzędnicy skarbowi mogą nie tylko naruszyć prywatność przedsiębiorcy, prowadzącego działalność gospodarczą w swoim domu. Mają również prawo przeprowadzić tę kontrolę z użyciem psów służbowych. Ilość osób, które mogłyby jednocześnie wkroczyć do lokalu, nie została natomiast określona w przepisach. Ekspert przewiduje, że nowe i nie do końca dobrze zdefiniowane uprawnienia, jakimi obecnie dysponują inspektorzy, wielokrotnie będą prowadziły do dramatycznych wręcz sytuacji dla domowników. Gdy wśród nich znajdą się dzieci, nagła wizyta i przeszukanie domu może mieć negatywne skutki psychologiczne i społeczne.
– Inspektor ma prawo przeszukiwać lokal bez nadzoru kontrolowanego. Oznacza to, że w trakcie prowadzonej rewizji, przedsiębiorca może zostać wyproszony ze swojego domu i dalsze czynności będą się odbywać bez jego obecności. Wówczas istnieje niebezpieczeństwo, że pewne dowody pojawią się lub zaginą. Ponadto, urzędnik ma otwartą drogę do przeglądania np. prywatnych dokumentów czy też rzeczy osobistych mieszkańców. Oczywiście wszystko zależy od tego, w jaki sposób są wykonywane konkretne działania służbowe – ostrzega Marcin Milczarek.
– Uchylona ustawa o kontroli skarbowej nakazywała poszanowanie godności człowieka, wolności obywatelskiej oraz respektowanie innych praw. Ponadto, czynności służbowe musiały być wykonywane w sposób możliwie najmniej naruszający dobra osobiste i majątkowe przedsiębiorców, których dotyczyły. Nowa ustawa o KAS nie zawiera takich sformułowań. Co więcej, wcześniej zastosowanie miały przepisy Ordynacji Podatkowej, nakładające na urzędników obowiązek przeprowadzenia kontroli w obecności objętej nią osoby – przypomina ekspert z Ecovis Milczarek & Partners Law Firm.
Jak podkreśla Milczarek, urzędnicy mają do wykonania plan kontroli i mogą być pod presją jego realizacji. Może tak być zwłaszcza w sytuacji, gdy sprawa ma szczególne znaczenie, np. medialne. Dla przykładu, trwałaby akcja związana z kontrolą transakcji prowadzonych z krajami azjatyckimi i inspektorzy musieliby się wykazać osiągniętymi wynikami. W ocenie radcy prawnego, w ogromnej większości przypadków nie dojdzie do takich zachowań. Jednak podatnik, jako strona słabsza w relacjach z państwem, powinien być chroniony w sposób szczególny.
– Myślę, że urzędnicy będą często korzystali z uprawnienia do prowadzenia czynności bez obecności kontrolowanego, ponieważ on zawsze utrudnia im swobodne zachowanie. Natomiast wyproszenie podatnika pozbawia go w pewnej części prawa do obrony. Nie może bowiem zakwestionować tego, co zostało znalezione, ani też zaprzeczyć, że znaleziony sprzęt lub dokument, np. paragon na paliwo, jest rzeczą prywatną i niezwiązaną z działalnością gospodarczą – wyjaśnia Milczarek.
Według radcy prawnego, przedsiębiorca ma więc bardzo ograniczone możliwości bronienia się przed urzędnikiem, który dysponuje szerokim zakresem decyzji, dotyczących sposobu prowadzonej inspekcji. Oczywiście z czynności kontrolnych jest sporządzany protokół. I można zaskarżyć zawarte w nim wnioski. W trakcie przeszukania tak naprawdę nie da się zakazać inspektorowi wejścia do jakiejkolwiek części lokalu, w którym jest prowadzona działalność. Jeżeli stwierdzi on, że w pokoju dziecka mogą znajdować się dowody w sprawie, wolno mu tam wtargnąć nawet w asyście psów.
– Urzędnicy mają prawo sprawdzać przedmioty nieobjęte kontrolą. To znaczy, mogą przeszukiwać np. dokumenty, zawierające tajemnice firmowe, w tym dotyczące klientów. Przedsiębiorca przestaje wówczas panować nad tym, jak te informacje zostaną w przyszłości wykorzystane i co się z nimi stanie. W mojej ocenie, podatnik powinien mieć możliwość asystowania we wszystkich czynnościach, prowadzonych przez funkcjonariuszy. I stanowczo uważam, że konieczna jest nowelizacja ustawy o krajowej administracji skarbowej – podkreśla Milczarek.
Z pewnością trzeba odczekać kilka miesięcy, aby zaobserwować, jak konkretnie będzie wyglądało wykonywanie przepisów w praktyce. Należy też pamiętać o tym, że nie ma jeszcze wielu rozporządzeń wykonawczych do tej ustawy. Jeden z nich dotyczy np. sposobu prowadzenia kontroli w stosunku do wyrobów akcyzowych. Marcin Milczarek postuluje więc uregulowanie w ustawie szeregu czynności inspektorów, które obecnie mogą oni wykonywać w dowolny sposób. Co do zasady, to ustawy nakładają na nas prawa i obowiązki, nie zaś rozporządzenia, które dotyczą tylko kwestii technicznych.
– Wszelkie ograniczenia mogą być regulowane tylko ustawowo, co wynika z najważniejszego aktu prawnego Rzeczypospolitej Polskiej. Przykładowo, art. 50 Konstytucji RP mówi o tym, że zapewnia się nienaruszalność mieszkania. Przeszukanie go lub pojazdu przedsiębiorcy powinno więc następować jedynie w przypadkach szczegółowo określonych w ustawie KAS, w sposób również w niej opisany – proponuje Milczarek.
Jak zaznacza ekspert z Ecovis Milczarek & Partners Law Firm, trzeba uregulować ww. kwestie jak najszybciej. W przeciwnym przypadku, należy spodziewać się fali pozwów żądających uznania dokonanej kontroli za nieważną lub też naruszenia praw człowieka. Marcin Milczarek przypomina, że po wyczerpaniu krajowej ścieżki prawnej, w zakresie ochrony praw osobistych, podatnik zawsze może odwołać się do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu. Jego zdaniem, prawnicy będą podpowiadali klientom taką możliwość, więc stanie się to działaniem na szeroką skalę.
– Legislator powinien lepiej dbać o jakość aktów prawnych, regulujących tak ważne kwestie. Przestępstwa, w tym skarbowe, należy oczywiście ścigać. Pozostaje jednak kwestia proporcjonalności środków do ewentualnie popełnionych czynów.
Uważam, że kontrolne restrykcje w dużej większości uderzą w naprawdę uczciwych podatników, którym zdarzają się przecież błędy. Ci, którzy z premedytacją oszukują Skarb Państwa, nie działają w domu. Wykorzystują podstawione osoby, fikcyjne adresy i faktury. Tylko wyłudzane przez nich pieniądze są prawdziwe – podsumowuje Milczarek.
MondayNews.pl