Wierzyciel w niektórych sytuacjach może zażądać od dłużnika złożenia wykazu majątku, dzięki czemu będzie mógł sprawniej prowadzić egzekucję. Czy dłużnik musi złożyć taki wykaz? Co mu grozi, jeśli tego nie zrobi?
Wierzyciel może złożyć do sądu wniosek o zobowiązanie dłużnika do złożenia wykazu majątku tylko w ściśle określonych sytuacjach: jeśli zajęty w egzekucji majątek dłużnika nie rokuje zaspokojenia egzekwowanych należności lub wierzyciel wykaże, że na skutek prowadzonej egzekucji nie uzyskał w pełni zaspokojenia swej należności.
W powyższych sytuacjach wierzyciel może żądać zobowiązania dłużnika do złożenia wykazu majątku z wymienieniem: a) rzeczy i miejsca, gdzie się znajdują; b) przypadających mu wierzytelności i innych praw majątkowych oraz; c) do złożenia przyrzeczenia według roty: „Świadomy znaczenia mych słów i odpowiedzialności przed prawem zapewniam, że złożony przeze mnie wykaz majątku jest prawdziwy i zupełny”.
Jest jeszcze jedna sytuacja, w której wierzyciel ma powyższe uprawnienie – może on żądać wyjawienia majątku także przed wszczęciem egzekucji, jeżeli uprawdopodobni, że nie uzyska zaspokojenia w pełni swej należności ze znanego mu majątku albo z przypadających dłużnikowi bieżących świadczeń periodycznych za okres sześciu miesięcy. Co istotne – wierzyciel nie musi tego udowodnić, wystarczy, że uprawdopodobni trudności w przyszłej egzekucji z majątku dłużnika. Dla wierzyciela z reguły bardzo istotne jest to, że w trakcie posiedzenia może dopytać dłużnika o interesujące go kwestie, np. dokładne określenie, gdzie znajdują się ruchomości dłużnika – dzięki czemu możliwe będzie przeprowadzenie z nich szybkiej i sprawnej egzekucji.
Na tym etapie z reguły dłużnikom trudno jest kwestionować wniosek wierzyciela, chyba że popełni on jakiś błąd, np. nie dołączy potwierdzających jego twierdzeń pism od komornika. Wniosek o nakazanie dłużnikowi wyjawienia majątku wierzyciel składa w sądzie właściwości ogólnej dłużnika. Do wniosku powinien on dołączyć odpis protokołu zajęcia lub inne dokumenty uzasadniające obowiązek wyjawienia majątku, a jeżeli wniosek złożono przed wszczęciem egzekucji, także tytuł wykonawczy. Posiedzenie sądu w tej sprawie będzie się więc odbywało w sądzie właściwym dla zamieszkania dłużnika, co jest dla niego korzystne. Sam wniosek sąd rozpoznaje po wezwaniu i wysłuchaniu stron, jeżeli się stawią. Wykaz i przyrzeczenie sąd odbierze niezwłocznie – dłużnik otrzymuje odpowiedni formularz do wypełnienia.
W uzasadnionych przypadkach sąd może jednak wyznaczyć dłużnikowi termin nie dłuższy niż tydzień – w tej sytuacji dłużnicy, chcąc wydłużyć termin wyjawienia składników, często oświadczają, że w chwili obecnej nie posiadają wszystkich informacji, np. nie są w stanie podać, kto jeszcze prowadzi przeciwko nim egzekucję. Czasami dłużnicy też skarżą postanowienie w przedmiocie wyjawienia majątku oraz składają wniosek o wstrzymanie jego wykonalności do czasu rozstrzygnięcia zażalenia (ponieważ samo wniesienie zażalenia nie tamuje wykonania postanowienia o wyjawieniu majątku).
Co, jeśli dłużnik bez usprawiedliwionej przyczyny nie stawi się do sądu w celu złożenia wykazu lub przyrzeczenia albo stawiwszy się, wykazu nie złoży, odmówi odpowiedzi na zadane mu pytanie lub odmówi złożenia przyrzeczenia? Wówczas sąd może skazać go na grzywnę lub nakazać przymusowe doprowadzenie oraz może zastosować areszt nieprzekraczający miesiąca.
W przypadku zastosowania przez sąd ww. środków przymusu dłużnik może w każdej chwili złożyć wykaz i przyrzeczenie. Jeśli zaś zastosowano wobec niego areszt, dłużnik może domagać się stawienia go przed sąd w celu złożenia wykazu i przyrzeczenia. W wypadku tym sąd, nie wzywając wierzyciela, niezwłocznie przyjmie wykaz i odbierze przyrzeczenie, po czym zwolni dłużnika. Co istotne dla wszystkich wierzycieli – dłużnik, który złożył przyrzeczenie lub do którego zastosowano środki przymusu, obowiązany jest do złożenia nowego wykazu i przyrzeczenia na żądanie tego samego lub innego wierzyciela, gdy od złożenia przyrzeczenia lub wyczerpania środków przymusu upłynął okres jednego roku.
Powyższe zasady stosuje się odpowiednio do wyjawienia przez dłużnika stanu oszczędności na rachunkach bankowych w związku z żądaniem wydania książeczki oszczędnościowej lub innego dowodu posiadania wkładu. W wykazie majątku dłużnik jest obowiązany podać, czy i jakie oszczędności ma na rachunku bankowym, w jakim banku zostały zgromadzone, jeżeli zaś nie posiada dowodu bankowego, jest obowiązany wskazać osobę, u której znajduje się ten dowód. Uchylenie się dłużnika od wydania książeczki oszczędnościowej lub innego odpowiedniego dowodu albo wskazania osoby, u której się one znajdują, powoduje takie skutki, jak odmowa złożenia wykazu albo udzielenia odpowiedzi na pytanie.
MICHAŁ KURYŁEK, radca prawny
Eurogospodarka